Op korte termijn wordt er besloten of waterstof als aanvullende energiebron ingebouwd kan worden op opleidingsschip Ab Initio. Het schip wordt zo innovatief en duurzaam mogelijk gebouwd, maar het moet ook volgens planning volgend jaar opgeleverd worden. En het moet te betalen zijn. Wat gaat het worden?
Het uitgangspunt bij het ontwerp is steeds geweest dat het schip voorzien moet zijn van de duurzaamste en nieuwste techniek. Logisch, want op het schip worden de komende decennia de nieuwe generaties maritieme studenten opgeleid. Daarom worden er allerlei innovaties toegepast, zoals zonnepanelen, warmte terugwininstallatie en een vuilwaterbehandelingssysteem.
Voor de voortstuwing is in het ontwerp uitgegaan van uitwisselbare systemen. Een van de twee dieselgeneratoren die de elektromotor aandrijven kan dan op een later moment vervangen worden door bijvoorbeeld een waterstofsysteem. Dat was de modernste optie in 2018, toen het schip ontworpen werd. Nu, nog maar korte tijd later, is de toepassing van waterstof in een stroomversnelling terecht gekomen. Hoe mooi zou het zijn als waterstof al tijdens de bouw ingebouwd kan worden? Maar past het in de planning? En is het te betalen? En welke toepassing is de beste? Dat zijn vragen die STC Group de komende periode wil beantwoorden. Het energiemanagementsysteem aan boord wordt hier al op voorbereid.
Wat is waterstof?
Waterstof is een kleurloos, geurloos, niet giftig maar zeer brandbaar gas. Het bevat geen koolstof die CO2 oplevert bij verbranding, zoals diesel. Simpel gezegd: uit de uitlaat komt schoon water. Het heeft een relatief hoge energiedichtheid waardoor er genoeg brandstof aan boord kan worden gebracht om een (les)dag mee te varen.
De Nederlandse binnenvaart wil in 2050 emissieloos varen. Dat is afgesproken in het Klimaatakkoord. Daarvoor zijn (afhankelijk van het vaarprofiel) vrijwel zeker onder andere elektrisch aangedreven schepen nodig _ . Als alternatief voor dieselgeneratoren wordt veel verwacht van een waterstofsysteem. Door brandstofcellen die stroom opwekken uit zogenaamde groene waterstof, wordt elektrisch varen mogelijk. Met water als enige emissie.
Even terug in de tijd
Toen het ontwerp van Ab Initio gemaakt werd, in 2018, was waterstof nog zo nieuw en verschrikkelijk duur, dat het projectteam er zelfs niet over durfde te dromen. In het ontwerp werd daarom gekozen voor een elektromotor, die in combinatie met zonnepanelen en twee dieselgeneratoren ervoor zorgt dat het schip vier uur emissieloos kan varen. Met behulp van walstroom worden de accu’s nachts opgeladen en is Ab Initio iedere ochtend klaar voor weer een mooie dag. Maar inmiddels is de ontwikkeling van waterstof als energiebron op schepen in een stroomversnelling terecht gekomen en komt emissieloos varen met o.a. waterstof steeds dichter op de horizon..
Onderzoeksbureau Enviu & Deoboat maakte een inventarisatie van de mogelijkheden. En daar zitten hele interessante opties bij. Er is gekeken naar de technische mogelijkheden en beperkingen van het schip, de educatieve waarde van een systeem, de kosten, de veiligheid en de kaders waarbinnen een vergunning afgegeven kan worden. In de ene optie heeft de batterij een groter vermogen, zodat er langere afstanden afgelegd kunnen worden, in een andere optie kan Ab Initio een gedeelte van de dag (4 uur ) emissieloos varen en eventueel terug op gasoliel. In een volgende optie vallen de investeringskosten hoog uit en in een andere optie komt de functie van field lab goed naar voren. Kortom, elke optie heeft voor- en nadelen. Ook is met de organisatie Zepp.Solutions is een vergelijk gemaakt naar de beste mogelijkheid om eventueel aan boord toe te passen.
De belangrijkste criteria voor de afweging zijn veiligheid en kosten. Veiligheid omdat studenten en leerlingen het schip gaan gebruiken en alleen een veilig schip gecertificeerd kan varen, en kosten, omdat het, nou ja, betaalbaar moet zijn. Er is nagenoeg nog geen regelgeving voor de waterstof-aangedreven scheepvaart. Als de Europese regelgeving voor waterstoftoepassingen voor de maritieme sector geformaliseerd wordt, zal LNG-regelgeving als leidraad worden gebruikt. Tot die tijd is op Ab Initio de LNG-regelgeving de maatstaf en wil Lloyds Register het STC helpen om de meest veilige optie te kiezen.
Kan het veilig gebruikt worden?
Gasolie is overal beschikbaar in het Rotterdamse havengebied; het bunkeren van (groene)waterstof is echter lastiger. Er wordt nu onderzoek gedaan naar het gebruik van waterstoftanks met het formaat van een standaard container. Het bunkeren van waterstof houdt dan niet meer in dan het vervangen van een lege waterstofcontainer door een volle container. Enviu & Deoboat heeft met dit idee gewerkt. Zij adviseren om te kiezen voor een systeem waarbij zowel het brandstofcelsysteem als de opslagcilinders van de waterstof op het voordek staan. De brandstofcellen zijn nodig om van waterstof een bruikbare brandstof te maken. Het is ook de veiligste plek en er is nog een voordeel: door de extra ballast op het voordek is de ligging van het schip beter.
Is het betaalbaar?
Het ontwerp van Ab Initio moet gedeeltelijk aangepast worden als waterstof de brandstof wordt. Dat kost geld. In de verschillende opties liggen de kosten tussen de 3 en 8 ton. Geld wat niet zomaar beschikbaar is. De projectgroep is daarom bezig om subsidies aan te vragen en sponsoren te werven. Daar wringt nu de schoen. Want er is nog niet genoeg geld om ‘ja’ te kunnen zeggen, maar er moet wel een keus gemaakt worden.
En wat dan?
Ook de werf, Concordia Damen, staat achter het idee, mits het in de tijdlijn past. De komende maanden blijven dus spannend. STC Group kan pas een keus maken als ze weet hoeveel financiële middelen er beschikbaar zijn. Als er niet op tijd toezeggingen zijn van fondsen en sponsors, gaat de bouw door zoals eerder gepland. Dan gaat Ab Initio in de vaart als een innovatief schip, maar zonder waterstof aan boord. Dat wil niet zeggen dat de studenten dan niet goed opgeleid worden of dat de techniek achterhaald is. Zeker niet. Het wil ook niet zeggen dat het inventariseren van de mogelijkheden voor niks is geweest. Helemaal niet. Er is ontzettend veel nieuwe kennis verzameld, waar de studenten en docenten hun voordeel mee kunnen doen. En over een aantal jaar zal dan gebeuren wat vanaf het begin de bedoeling is geweest en door de modulaire bouw toepasbaar is : de huidige brandstofinstallatie wordt vervangen door het allermodernste wat er dan op de markt is.